küpan
Mapuche (Alfabeto Unificado, Grafemario Azümchefe, Grafemario Azümchefe, Alfabeto Unificado)
Parte de la Lista Swadesh.
| küpan | |
| pronunciación (AFI) | [kəˈpan] |
| pronunciación (AFI) | [kəˈpan] |
| grafías alternativas | kvpan[1], kvpan[2] |
Etimología 1
Si puedes, incorpórala: ver cómo.
Verbo
- 1
- Venir.
- Ejemplo:
Rupan femlu fei deumai papel feichi P. Juan. Fei meu wëla ká fei pi: «Deuma felei mu dëηu; ká küpaiaimu tamu kasaraiael», piηeiyu.Traducción: Después el P. Juan hizo las informaciones y en seguida dijo: «Vuestro asunto ya está en trámite, vendréis otra vez a casaros.Pascual Coña. Vida y costumbres de los indígenas araucanos de la segunda mitad del siglo XIX. Página 464. Traducido por: Ernesto de Moesbach.
Conjugación
| Formas no finitas | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -n | -lu | -am | ||||||||
| küpan | küpalu | küpayam | ||||||||
| -n con negación | -lu con negación | -am con negación | ||||||||
| küpanun | küpanulu | küpanuam | ||||||||
| -wma | -el | -yüm | ||||||||
| küpawma | küpael | küpayüm | ||||||||
| -wma con negación | -el con negación | -yüm con negación | ||||||||
| küpanuwma | küpanuel | küpanuyüm | ||||||||
| Formas finitas | ||||||||||
| número | singular | dual | plural | |||||||
| persona | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | |
| Modo real | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | küpan | küpaymi | küpay | küpayu | küpaymu | küpay engu, küpayngu | küpaiñ | küpaymün | küpay engün, küpayngün |
| Negativo | küpalan | küpalaymi | küpalay | küpalayu | küpalaymu | küpalay engu, küpalayngu | küpalaiñ | küpalaymün | küpalay engün, küpalayngün | |
| Futuro | Afirmativo | küpayan | küpayaymi | küpayay | küpayayu | küpayaymu | küpayay engu, küpayayngu | küpayaiñ | küpayaymün | küpayay engün, küpayayngün |
| Negativo | küpalayan | küpalayaymi | küpalayay | küpalayayu | küpalayaymu | küpalayay engu, küpalayayngu | küpalayaiñ | küpalayaymün | küpalayay engün, küpalayayngün | |
| Modo hipotético | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | küpali | küpalmi | küpale | küpaliyu | küpalmu | küpale engu, küpaleyengu | küpaliyiñ | küpalmün | küpale engün, küpaleyengün |
| Negativo | küpanuli | küpanulmi | küpanule | küpanuliyu | küpanulmu | küpanule engu, küpanuleyengu | küpanuliyiñ | küpanulmün | küpanule engün, küpanuleyengün | |
| Futuro | Afirmativo | küpayali | küpayalmi | küpayale | küpayaliyu | küpayalmu | küpayale engu, küpayaleyengu | küpayaliyiñ | küpayalmün | küpayale engün, küpayaleyengün |
| Negativo | küpanuali | küpanualmi | küpanuale | küpanualiyu | küpanualmu | küpanuale engu, küpanualeyengu | küpanualiñ | küpanualmün | küpanuale engün, küpanualeyengün | |
| Modo volitivo | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| Afirmativo | küpachi | küpange | küpape | küpayayu | küpamu | küpape engu, küpapeyengu | küpayaiñ | küpamün | küpape engün, küpapeyengün | |
| Negativo | küpakilchi, küpakinulchi, küpakili | küpakilnge, küpakinulnge, küpakilmi | küpakilpe, küpakinulpe, küpakile | küpakiliyu, küpakinuliyu, küpalayayu | küpakilmu, küpakinulmu | küpakilpe engu, küpakilpeyengu, küpakinulpe engu, küpakinulpey | küpakiliyiñ, küpakinuliyiñ, küpalayaiñ | küpakilmün, küpakinulmün | küpakilpe engün, küpakilpeyengün, küpakinulpe engün, küpakinulpeyengün | |
| * También se usan fey y sus conjugaciones | ||||||||||
Etimología 2
Incierta, según Augusta, 1903; de küpan, "venir", según Zúñiga, 2006.
Referencias y notas
- Zúñiga, Fernando. 2006. Mapudungun. El habla mapuche. Santiago : Centro de Estudios Públicos. ISBN 956-7015-40-6
- grafemario Raguileo
- Grafemario Raguileo
Este artículo ha sido escrito por Wiktionary. El texto está disponible bajo la licencia Creative Commons - Atribución - CompartirIgual. Pueden aplicarse cláusulas adicionales a los archivos multimedia.