amun
Mapuche
| amun | |
| pronunciación (AFI) | [aˈmun] |
Etimología
Si puedes, incorpórala: ver cómo
Alfabeto unificado
| Formas no finitas | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -n | -lu | -am | ||||||||
| amun | amulu | amuam | ||||||||
| -n con negación | -lu con negación | -am con negación | ||||||||
| amunun | amunulu | amunuam | ||||||||
| -wma | -el | -yüm | ||||||||
| amuwma | amuel | amuyüm | ||||||||
| -wma con negación | -el con negación | -yüm con negación | ||||||||
| amunuwma | amunuel | amunuyüm | ||||||||
| Formas finitas | ||||||||||
| número | singular | dual | plural | |||||||
| persona | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | |
| Modo real | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | amun | amuymi | amuy | amuyu | amuymu | amuy engu, amuyngu | amuiñ | amuymün | amuy engün, amuyngün |
| Negativo | amulan | amulaymi | amulay | amulayu | amulaymu | amulay engu, amulayngu | amulaiñ | amulaymün | amulay engün, amulayngün | |
| Futuro | Afirmativo | amuan | amuaymi | amuay | amuayu | amuaymu | amuay engu, amuayngu | amuaiñ | amuaymün | amuay engün, amuayngün |
| Negativo | amulayan | amulayaymi | amulayay | amulayayu | amulayaymu | amulayay engu, amulayayngu | amulayaiñ | amulayaymün | amulayay engün, amulayayngün | |
| Modo hipotético | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | amuli | amulmi | amule | amuliyu | amulmu | amule engu, amuleyengu | amuliyiñ | amulmün | amule engün, amuleyengün |
| Negativo | amunuli | amunulmi | amunule | amunuliyu | amunulmu | amunule engu, amunuleyengu | amunuliyiñ | amunulmün | amunule engün, amunuleyengün | |
| Futuro | Afirmativo | amuali | amualmi | amuale | amualiyu | amualmu | amuale engu, amualeyengu | amualiyiñ | amualmün | amuale engün, amualeyengün |
| Negativo | amunuali | amunualmi | amunuale | amunualiyu | amunualmu | amunuale engu, amunualeyengu | amunualiñ | amunualmün | amunuale engün, amunualeyengün | |
| Modo volitivo | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| Afirmativo | amuchi | amunge | amupe | amuayu | amumu | amupe engu, amupeyengu | amuaiñ | amumün | amupe engün, amupeyengün | |
| Negativo | amukilchi, amukinulchi, amukili | amukilnge, amukinulnge, amukilmi | amukilpe, amukinulpe, amukile | amukiliyu, amukinuliyu, amulayayu | amukilmu, amukinulmu | amukilpe engu, amukilpeyengu, amukinulpe engu, amukinulpey | amukiliyiñ, amukinuliyiñ, amulayaiñ | amukilmün, amukinulmün | amukilpe engün, amukilpeyengün, amukinulpe engün, amukinulpeyengün | |
| * También se usan fey y sus conjugaciones | ||||||||||
Grafemario raguileo
Conjugation of amun (Lee Gramática raguileo.)
| Infinitivo | amun | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Raíz | amu- | ||||||||
| Partículas de tiempo (Lee Gramática raguileo) |
-a- (futuro) | ||||||||
| -pe- (pasado reciente) | |||||||||
| -fu- (pasado más remoto) | |||||||||
| persona | singular | dual | plural | ||||||
| primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | |
| Modo real | iñce | eymi | fey | iñciw | eymu | feygu | iñciñ | eymvn | feygvn |
| amun | amuymi | amuy | amuyu | amuymu | amuygu | amuyiñ | amuymvn | amuygvn | |
| Modo condicional | iñce | eymi | fey | iñciw | eymu | feygu | iñciñ | eymvn | feygvn |
| amuli | amulimi | amule | amuliyu | amulimu | amule egu | amuliyiñ | amulimvn | amule egvn | |
| Modo volitivo | iñce | eymi | fey | iñciw | eymu | feygu | iñciñ | eymvn | feygvn |
| amuci | amuge | amupe | amuyu | amumu | amupe egu | amuyiñ | amumvn | amupe egvn | |
Referencias y notas
Berretta, Marta; Cañumil, Dario & Cañumil, Tulio (2008) Mapucezugun-wigkazugun pici hemvlcijka (Pequeño diccionario castellano-mapuche). Florencio Varela: Agrupación Mapuche Wixaleyiñ.
Este artículo ha sido escrito por Wiktionary. El texto está disponible bajo la licencia Creative Commons - Atribución - CompartirIgual. Pueden aplicarse cláusulas adicionales a los archivos multimedia.