ṉümütun
Mapuche
| nümütun | |
| pronunciación (AFI) | [ņə.məˈtun] [nə.məˈtun] |
| grafías alternativas | nhümütun[1], bvmvtun[2] |
Conjugación
| Formas no finitas | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -n | -lu | -am | ||||||||
| ṉümütun | ṉümütulu | ṉümütuam | ||||||||
| -n con negación | -lu con negación | -am con negación | ||||||||
| ṉümütunun | ṉümütunulu | ṉümütunuam | ||||||||
| -wma | -el | -yüm | ||||||||
| ṉümütuwma | ṉümütuel | ṉümütuyüm | ||||||||
| -wma con negación | -el con negación | -yüm con negación | ||||||||
| ṉümütunuwma | ṉümütunuel | ṉümütunuyüm | ||||||||
| Formas finitas | ||||||||||
| número | singular | dual | plural | |||||||
| persona | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | |
| Modo real | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | ṉümütun | ṉümütuymi | ṉümütuy | ṉümütuyu | ṉümütuymu | ṉümütuy engu, ṉümütuyngu | ṉümütuiñ | ṉümütuymün | ṉümütuy engün, ṉümütuyngün |
| Negativo | ṉümütulan | ṉümütulaymi | ṉümütulay | ṉümütulayu | ṉümütulaymu | ṉümütulay engu, ṉümütulayngu | ṉümütulaiñ | ṉümütulaymün | ṉümütulay engün, ṉümütulayngün | |
| Futuro | Afirmativo | ṉümütuan | ṉümütuaymi | ṉümütuay | ṉümütuayu | ṉümütuaymu | ṉümütuay engu, ṉümütuayngu | ṉümütuaiñ | ṉümütuaymün | ṉümütuay engün, ṉümütuayngün |
| Negativo | ṉümütulayan | ṉümütulayaymi | ṉümütulayay | ṉümütulayayu | ṉümütulayaymu | ṉümütulayay engu, ṉümütulayayngu | ṉümütulayaiñ | ṉümütulayaymün | ṉümütulayay engün, ṉümütulayayngün | |
| Modo hipotético | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | ṉümütuli | ṉümütulmi | ṉümütule | ṉümütuliyu | ṉümütulmu | ṉümütule engu, ṉümütuleyengu | ṉümütuliyiñ | ṉümütulmün | ṉümütule engün, ṉümütuleyengün |
| Negativo | ṉümütunuli | ṉümütunulmi | ṉümütunule | ṉümütunuliyu | ṉümütunulmu | ṉümütunule engu, ṉümütunuleyengu | ṉümütunuliyiñ | ṉümütunulmün | ṉümütunule engün, ṉümütunuleyengün | |
| Futuro | Afirmativo | ṉümütuali | ṉümütualmi | ṉümütuale | ṉümütualiyu | ṉümütualmu | ṉümütuale engu, ṉümütualeyengu | ṉümütualiyiñ | ṉümütualmün | ṉümütuale engün, ṉümütualeyengün |
| Negativo | ṉümütunuali | ṉümütunualmi | ṉümütunuale | ṉümütunualiyu | ṉümütunualmu | ṉümütunuale engu, ṉümütunualeyengu | ṉümütunualiñ | ṉümütunualmün | ṉümütunuale engün, ṉümütunualeyengün | |
| Modo volitivo | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| Afirmativo | ṉümütuchi | ṉümütunge | ṉümütupe | ṉümütuayu | ṉümütumu | ṉümütupe engu, ṉümütupeyengu | ṉümütuaiñ | ṉümütumün | ṉümütupe engün, ṉümütupeyengün | |
| Negativo | ṉümütukilchi, ṉümütukinulchi, ṉümütukili | ṉümütukilnge, ṉümütukinulnge, ṉümütukilmi | ṉümütukilpe, ṉümütukinulpe, ṉümütukile | ṉümütukiliyu, ṉümütukinuliyu, ṉümütulayayu | ṉümütukilmu, ṉümütukinulmu | ṉümütukilpe engu, ṉümütukilpeyengu, ṉümütukinulpe engu, ṉümütukinulpey | ṉümütukiliyiñ, ṉümütukinuliyiñ, ṉümütulayaiñ | ṉümütukilmün, ṉümütukinulmün | ṉümütukilpe engün, ṉümütukilpeyengün, ṉümütukinulpe engün, ṉümütukinulpeyengün | |
| * También se usan fey y sus conjugaciones | ||||||||||
Referencias y notas
- Augusta, Félix José (1916). Diccionario Araucano-Español y Español-Araucano. Tomo primero (pdf), Santiago: Universitaria, 291. Consultado el 19-nov.-2010.
- grafemario Azümchefe
- grafemario Raguileo
Este artículo ha sido escrito por Wiktionary. El texto está disponible bajo la licencia Creative Commons - Atribución - CompartirIgual. Pueden aplicarse cláusulas adicionales a los archivos multimedia.