llükan
Mapuche
| llükan | |
| pronunciación (AFI) | [ʎɨ.kan] |
| grafías alternativas | jvkan[1] |
Etimología
Si puedes, incorpórala: ver cómo.
Verbo
- Derivados: llükalkan, llükanchen, llükanten, llükantulün, llükantükun, llükawün.[2]
Conjugación
| Formas no finitas | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -n | -lu | -am | ||||||||
| llükan | llükalu | llükayam | ||||||||
| -n con negación | -lu con negación | -am con negación | ||||||||
| llükanun | llükanulu | llükanuam | ||||||||
| -wma | -el | -yüm | ||||||||
| llükawma | llükael | llükayüm | ||||||||
| -wma con negación | -el con negación | -yüm con negación | ||||||||
| llükanuwma | llükanuel | llükanuyüm | ||||||||
| Formas finitas | ||||||||||
| número | singular | dual | plural | |||||||
| persona | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | |
| Modo real | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | llükan | llükaymi | llükay | llükayu | llükaymu | llükay engu, llükayngu | llükaiñ | llükaymün | llükay engün, llükayngün |
| Negativo | llükalan | llükalaymi | llükalay | llükalayu | llükalaymu | llükalay engu, llükalayngu | llükalaiñ | llükalaymün | llükalay engün, llükalayngün | |
| Futuro | Afirmativo | llükayan | llükayaymi | llükayay | llükayayu | llükayaymu | llükayay engu, llükayayngu | llükayaiñ | llükayaymün | llükayay engün, llükayayngün |
| Negativo | llükalayan | llükalayaymi | llükalayay | llükalayayu | llükalayaymu | llükalayay engu, llükalayayngu | llükalayaiñ | llükalayaymün | llükalayay engün, llükalayayngün | |
| Modo hipotético | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | llükali | llükalmi | llükale | llükaliyu | llükalmu | llükale engu, llükaleyengu | llükaliyiñ | llükalmün | llükale engün, llükaleyengün |
| Negativo | llükanuli | llükanulmi | llükanule | llükanuliyu | llükanulmu | llükanule engu, llükanuleyengu | llükanuliyiñ | llükanulmün | llükanule engün, llükanuleyengün | |
| Futuro | Afirmativo | llükayali | llükayalmi | llükayale | llükayaliyu | llükayalmu | llükayale engu, llükayaleyengu | llükayaliyiñ | llükayalmün | llükayale engün, llükayaleyengün |
| Negativo | llükanuali | llükanualmi | llükanuale | llükanualiyu | llükanualmu | llükanuale engu, llükanualeyengu | llükanualiñ | llükanualmün | llükanuale engün, llükanualeyengün | |
| Modo volitivo | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| Afirmativo | llükachi | llükange | llükape | llükayayu | llükamu | llükape engu, llükapeyengu | llükayaiñ | llükamün | llükape engün, llükapeyengün | |
| Negativo | llükakilchi, llükakinulchi, llükakili | llükakilnge, llükakinulnge, llükakilmi | llükakilpe, llükakinulpe, llükakile | llükakiliyu, llükakinuliyu, llükalayayu | llükakilmu, llükakinulmu | llükakilpe engu, llükakilpeyengu, llükakinulpe engu, llükakinulpey | llükakiliyiñ, llükakinuliyiñ, llükalayaiñ | llükakilmün, llükakinulmün | llükakilpe engün, llükakilpeyengün, llükakinulpe engün, llükakinulpeyengün | |
| * También se usan fey y sus conjugaciones | ||||||||||
Referencias y notas
- grafemario Raguileo
- Augusta, Félix de (1916). «llükan», Diccionario Araucano-Español y Español Araucano. Tomo primero. Araucano-Español. Santiago: Universitaria, pág. 126.
Este artículo ha sido escrito por Wiktionary. El texto está disponible bajo la licencia Creative Commons - Atribución - CompartirIgual. Pueden aplicarse cláusulas adicionales a los archivos multimedia.