wirarün
Mapuche
| wirarün | |
| pronunciación (AFI) | [wi.ɹaˈɹɨn] |
| grafías alternativas | wirarvn[1] |
| variantes | ürarün |
Etimología
Si puedes, incorpórala: ver cómo
Verbo
- 1
- Gritar.
Conjugación
| Formas no finitas | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -n | -lu | -am | ||||||||
| wirarün | wirarülu | wirarüam | ||||||||
| -n con negación | -lu con negación | -am con negación | ||||||||
| wirarünun | wirarünulu | wirarünuam | ||||||||
| -wma | -el | -yüm | ||||||||
| wirarüwma | wirarüel | wirarüyüm | ||||||||
| -wma con negación | -el con negación | -yüm con negación | ||||||||
| wirarünuwma | wirarünuel | wirarünuyüm | ||||||||
| Formas finitas | ||||||||||
| número | singular | dual | plural | |||||||
| persona | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | |
| Modo real | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | wirarün | wirarüymi | wirarüy | wirarüyu | wirarüymu | wirarüy engu, wirarüyngu | wirarüiñ | wirarüymün | wirarüy engün, wirarüyngün |
| Negativo | wirarülan | wirarülaymi | wirarülay | wirarülayu | wirarülaymu | wirarülay engu, wirarülayngu | wirarülaiñ | wirarülaymün | wirarülay engün, wirarülayngün | |
| Futuro | Afirmativo | wirarüan | wirarüaymi | wirarüay | wirarüayu | wirarüaymu | wirarüay engu, wirarüayngu | wirarüaiñ | wirarüaymün | wirarüay engün, wirarüayngün |
| Negativo | wirarülayan | wirarülayaymi | wirarülayay | wirarülayayu | wirarülayaymu | wirarülayay engu, wirarülayayngu | wirarülayaiñ | wirarülayaymün | wirarülayay engün, wirarülayayngün | |
| Modo hipotético | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | wirarüli | wirarülmi | wirarüle | wirarüliyu | wirarülmu | wirarüle engu, wirarüleyengu | wirarüliyiñ | wirarülmün | wirarüle engün, wirarüleyengün |
| Negativo | wirarünuli | wirarünulmi | wirarünule | wirarünuliyu | wirarünulmu | wirarünule engu, wirarünuleyengu | wirarünuliyiñ | wirarünulmün | wirarünule engün, wirarünuleyengün | |
| Futuro | Afirmativo | wirarüali | wirarüalmi | wirarüale | wirarüaliyu | wirarüalmu | wirarüale engu, wirarüaleyengu | wirarüaliyiñ | wirarüalmün | wirarüale engün, wirarüaleyengün |
| Negativo | wirarünuali | wirarünualmi | wirarünuale | wirarünualiyu | wirarünualmu | wirarünuale engu, wirarünualeyengu | wirarünualiñ | wirarünualmün | wirarünuale engün, wirarünualeyengün | |
| Modo volitivo | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| Afirmativo | wirarüchi | wirarünge | wirarüpe | wirarüayu | wirarümu | wirarüpe engu, wirarüpeyengu | wirarüaiñ | wirarümün | wirarüpe engün, wirarüpeyengün | |
| Negativo | wirarükilchi, wirarükinulchi, wirarükili | wirarükilnge, wirarükinulnge, wirarükilmi | wirarükilpe, wirarükinulpe, wirarükile | wirarükiliyu, wirarükinuliyu, wirarülayayu | wirarükilmu, wirarükinulmu | wirarükilpe engu, wirarükilpeyengu, wirarükinulpe engu, wirarükinulpey | wirarükiliyiñ, wirarükinuliyiñ, wirarülayaiñ | wirarükilmün, wirarükinulmün | wirarükilpe engün, wirarükilpeyengün, wirarükinulpe engün, wirarükinulpeyengün | |
| * También se usan fey y sus conjugaciones | ||||||||||
| Formas no finitas | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -n | -lu | -am | ||||||||
| wirarün | wirarlu | wiraram | ||||||||
| -n con negación | -lu con negación | -am con negación | ||||||||
| wirarnun | wirarnulu | wirarnuam | ||||||||
| -wma | -el | -yüm | ||||||||
| wiraruma | wirarel | wiraryüm | ||||||||
| -wma con negación | -el con negación | -yüm con negación | ||||||||
| wirarnuwma | wirarnuel | wirarnuyüm | ||||||||
| Formas finitas | ||||||||||
| número | singular | dual | plural | |||||||
| persona | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | |
| Modo real | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | wirarün | wirarimi | wirari | wirariyu | wirarimu | wirari engu, wiraringu | wirariñ | wirarimün | wirari engün, wiraringün |
| Negativo | wirarlan | wirarlaymi | wirarlay | wirarlayu | wirarlaymu | wirarlay engu, wirarlayngu | wirarlaiñ | wirarlaymün | wirarlay engün, wirarlayngün | |
| Futuro | Afirmativo | wiraran | wiraraymi | wiraray | wirarayu | wiraraymu | wiraray engu, wirarayngu | wiraraiñ | wiraraymün | wiraray engün, wirarayngün |
| Negativo | wirarlayan | wirarlayaymi | wirarlayay | wirarlayayu | wirarlayaymu | wirarlayay engu, wirarlayayngu | wirarlayaiñ | wirarlayaymün | wirarlayay engün, wirarlayayngün | |
| Modo hipotético | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| No futuro | Afirmativo | wirarli | wirarülmi | wirarle | wirarliyu | wirarülmu | wirarle engu, wirarleyengu | wirarliyiñ | wirarülmün | wirarle engün, wirarleyengün |
| Negativo | wirarnuli | wirarnulmi | wirarnule | wirarnuliyu | wirarnulmu | wirarnule engu, wirarnuleyengu | wirarnuliyiñ | wirarnulmün | wirarnule engün, wirarnuleyengün | |
| Futuro | Afirmativo | wirarali | wiraralmi | wirarale | wiraraliyu | wiraralmu | wirarale engu, wiraraleyengu | wiraraliyiñ | wiraralmün | wirarale engün, wiraraleyengün |
| Negativo | wirarnuali | wirarnualmi | wirarnuale | wirarnualiyu | wirarnualmu | wirarnuale engu, wirarnualeyengu | wirarnualiñ | wirarnualmün | wirarnuale engün, wirarnualeyengün | |
| Modo volitivo | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
| Afirmativo | wirarchi | wirarnge | wirarpe | wirarayu | wirarmu | wirarpe engu, wirarpeyengu | wiraraiñ | wirarmün | wirarpe engün, wirarpeyengün | |
| Negativo | wirarkilchi, wirarkinulchi, wirarkili | wirarkilnge, wirarkinulnge, wirarkilmi | wirarkilpe, wirarkinulpe, wirarkile | wirarkiliyu, wirarkinuliyu, wirarlayayu | wirarkilmu, wirarkinulmu | wirarkilpe engu, wirarkilpeyengu, wirarkinulpe engu, wirarkinulpey | wirarkiliyiñ, wirarkinuliyiñ, wirarlayaiñ | wirarkilmün, wirarkinulmün | wirarkilpe engün, wirarkilpeyengün, wirarkinulpe engün, wirarkinulpeyengün | |
| * También se usan fey y sus conjugaciones | ||||||||||
Referencias y notas
- grafemario Azümchefe
Este artículo ha sido escrito por Wiktionary. El texto está disponible bajo la licencia Creative Commons - Atribución - CompartirIgual. Pueden aplicarse cláusulas adicionales a los archivos multimedia.